Written by Brassicacea familyasının bir üyesi olan kolza (Brassica napus), önemli yağ bitkilerinden birisidir. Kolza tek yıllık bir bitkidir ve kromozom sayısı 2n=38’dir. Kolzanın doğada Brassica rapaile Brassica oleraceae’nın (lahana) kendiliğinden melezlenmesi sonucu ortaya çıkan amfidiploid bir tür olduğu bildirilmiştir. Lahananın Akdeniz kökenli bir bitki olmasından dolayı kolzanın orjininin de Güney Avrupa olduğu kabul edilmektedir. Kolza tohumları oldukça yüksek bir yağ verimine sahiptir (%40-44). Diğer tüm bitkisel yağlar içinde en düşük doymuş yağ oranına sahip olması nedeniyle, özellikle bilinçli tüketiciler tarafından tercih edilmektedir. Bu derlemede kolzanın bir tür olarak doğada oluşumu, tarih boyunca ülkemizde ve Dünya’daki kullanım alanları, büyüme karakteristikleri, iklim isteği ve kolza yağının özellikleri tartışılmıştır.
Türkiye’ye ise Balkanlardan gelen göçmenler ile kolza adı ile 1960’lı yıllarında getirilmiş ve Trakya’da ekim alanı bulmuştur. Rapiska, rapitsa, kolza isimleriyle de bilinir. Ancak kolza ürününün yağında insan sağlığına zararlı erüsik asit, küspesinde de hayvan sağlığına zararlı glukosinolat bulunması nedeniyle 1979 yılında ekimi yasaklanmıştır.
30 ila 150 cm büyüyebilir. Gövde çıplak ya da tabanda seyrekçe kıllı, sıklıkla tozsu ve kök etli ya da etli değildir. Gövde dik ve üst bölümde dallıdır. Taban ve en alttaki yapraklar 15 cm kadar uzayabilen saplı, yaprak ayası yumurtamsı, dikdörtgensi ya da mızraksı, 5 ila 25 cm uzunluğunda, 2 ila 7 cm genişliğinde, teleksi loblu, lirsi ya da zaman zaman bölünmemiş, uçtaki lob yumurtamsı, dişli ya da düzdür. Üst yapraklar sapsız, mızraksı, yumurtamsı ya da dikdörtgensi, 8 cm uzunluğunda, 3,5 cm genişliğinde, tabanda sarılıcıdır. Meyve sapları düz ve 1 ila 3 cm uzunluğundadır. Taç yapraklar dikdörtgensi, 6 ila 10 mm uzunluğunda, 1,5 ila 2,5 mm genişliğinde, yayılıcı ya da nadiren neredeyse diktir. Çanak yapraklar parlak ya da soluk sarı renkli, 1,5 cm uzunluğunda, 9 mm genişliğinde, genişçe yumurtamsı ve ucu yuvarlaktır. Meyve şeritsi, 10 cm uzunluğunda, 5 mm genişliğinde, silindirik ve sapsızdır. Bölüm başı 12 ila 20 arası sayıda tohum bulunur.
Doğal olarak Akdeniz havzası ve Avrupa’da yayılış gösteren Brassica napus genelikle tarlalar, bahçeler ve yol kenarında görülmekte olup dilimizde Kolza ve Kanola adları ile bilinmektedir.
Nisan ve haziran ayları arasında çiçek açan Brassica napus deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Cins adının etimolojisi açık değildir. Latince tüketmek fiilinden gelmiş olması olasılığı yaygındır. Kelime, lahana için geleneksel olarak kullanılmaktadır. Tür adı Antik Yunanca hardal anlamına gelir. Olasılıkla bitkinin tohumlarının hardal ikamesi olarak kullanılması ile ilgilidir.
Yaprakları çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Yaprakları salatalara eklenir. Tohumlarından yemeklik yağ elde edilir. Taze çiçek sapları tüketilir. Tohumları hardal ikamesi olarak kullanılır.