Sternbergia lutea, nergisgiller (Amaryllidaceae) familyasından şerit şeklinde koyu yeşil yaprakları bulunan ve sonbahar aylarında parlak sarı renkli çiçek açan soğanlı bir bitki türü.
Sonbaharda çiçeklenen en güzel bitkilerden biri olan S.lutea diğer Sternbergia cinsi türleri arasında da üretimi en yaygın olarak yapılan bitkidir. Sternbergia türlerine ait soğanlar insanlar için zehirlidir.
Sternbergia lutea tohum bağlamamaktadır. Bu yüzden üretimi sadece soğanla yapılır.
Soğanı 2 ila 4 cm çapındadır. Yapraklar 4 ila 6 arası sayıda, oldukça darca mızraksı, tepeye doğru kademeli olarak sivrilir. Bırahte 3 ila 6 cm uzunluğunda, zaman zaman tepede iki parçalıdır. Çiçekler koyu sarı renkli ve sapsızdır. Çiçek örtüsü tüpü 5 ila 20 mm uzunluğunda, bölümler ters mızraksı ila ters yumurtamsı, 3 ila 5,5 cm uzunluğunda ve 1 ila 2,1 cm genişliğindedir. İplikçik 1,5 ila 3,5 cm uzunluğundadır.
Bitki doğal olarak Akdeniz havasından orta Asya’ya kadar olan bölgede yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Ekilmiş arazilerinin yakınlarında görülür. Bununla birlikte popüler bir süs bitkisidir ve toplu konut alanlarındaki bahçelerde sıklıkla görülmektedir. İl genelinde gözlemlenmiştir. Eylül ve kasım ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Tıp
Sternbergia türleri tıpta amaryllidaceae alkaloidleri (galanthamine, tazettin, likorein) olarak adlandırılan alkoloidleri içermektedirler. Bu alkaloidler Alzheimer ve çocuk felci gibi sinir sistemini etkileyen hastalıkların tedavisinde kullanılırlar.
Dilimizde karanergis, göçgöç çiçeği, sarı çiğdem ve kurbağa çiçeği adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins 6 Ocak 1761 – 20 Aralık 1838 yılları arasında yaşamış Çekyalı bitki bilimci Kaspar Maria von Sternberg’a adanmıştır. Bitki fosilleri ile ilgili öncü çalışmalara imza atmıştır ve bu nedenle Paleobotani’nin babası kabul edilir. Tür adı Latince sarı anlamına gelir. Çiçeklerinin koyu sarı rengine işaret eder. Gelgelelim Sternbergia cinsi içinde çiçeklerin sarı olması alışılmadık bir durum değildir. Bitki ilk olarak sarı çiçeklerin nadir görüldüğü Amaryllis cinsine bağlıydı. Bitki için kullanılan göç göç adı, bitkinin çiçeklenme dönemi ile ilgilidir. Bitkinin çiçek açması havaların soğumaya başladığına işaret eder ve bu yayladakilere göç etmeleri gerektiğini söyler.