Alkanna tinctoria (Yağlı havaciva)

10–30 cm uzunluğunda mavi çiçekli çok yıllık otsu bir bitkidir. Anavatanının Akdeniz bölgesi olduğu sanılmaktadır

Fotoğraf: Fazlı Yurtsever

Yapraklar yeşilimsi, şeritsi ila dikdörtgensi mızraksı, 1 ila 7 cm uzunluğunda ve 0,3 ila 1 cm genişliğindedir. Bırahte şeritsi ila dikdörtgensi mızraksıdır. Nisan ve temmuz ayları arasında parlak mavi çiçekler açar. Dışarıdan koyu kırmızı kökler görülür, ancak beyazımsı bir çekirdek ile iç rengi mavi kırmızı arasıdır. Çiçekler erseliktir.

Geçirgen kumlu ya da tınlı toprağı tercih eden bitki kuraklığa dayanıklıdır. -10 dereceye kadar hayatta kalmayı başarır .

Doğal olarak Akdeniz Havzası’nda yayılış gösteren Alkanna tinctora çalılıklar ve kayalık bölgelerde görülür

Dilimizde Yağlı havacıva, Eğlik, Eğnik, Enlik, Hevecive, Kızıl enik, Tüylü boya ve Yerineği adları ile bilinmektedir.

Cins adı Arapça boya anlamına gelir. Cinse bağlı bazı türlerden boya elde edilmesine işaret eder. Kelime dilimize de kına olarak olarak geçmiştir ancak kına elde edilen bitki Lawsonia inermis’tir. Bitkinin Farsça adı hevâcûyedir, Türkçe adı buradan çıkarılmış gibi gözükmektedir. Türkçe metinlerde bitkinin adı eşek marulu ve enlik olarak geçer. Tür adı Latince boya anlamına gelir. Bitkiden boya elde edilmesine işaret eder. Plinius bunu “Elde edilen boya binaları boyamak için kullanılırdı ve bir sanat haline dönüşmüştü” cümlesi ile ifade eder.

Sebze olarak tüketilir. Köklerinden elde edilen kırmızı boya gıda renklendirici olarak kullanılır.

Kökü antibakteriyel, kaşıntı giderici, büzücü ve yara iyileştiricidir. Varisli damarların tedavisi, ağrısız yara, yatak yaraları ve kaşıntılı kızarıklıkların tedavisinde harici olarak kullanılır. Öksürük ve bronşiyal katar tedavisinde dahili olarak kullanılır. Cilt yaraları ve ishal tedavisinde kullanılır. Bitkinin tüm parçaları yumuşatıcı ve balgam söktürücüdür.

Karaciğere zarar verebileceğinden dahili olarak kullanımı önerilmez.

Köklerinden kırmızı boya elde edilir. Kozmetikte ruj ve allık için kullanılır. Bu boya ayrıca termometrelerde kullanılır.

Araç çubuğuna atla