Anadolu’nun Beyaz İncelikleri: Kel Papatya (Anthemis cretica subsp. cassia)

Bahçelievler, Balıkesir’in de içinde bulunduğu Anadolu’nun kıraç yamaçlarında, kayalık arazilerinde ve yol kenarlarında, ilkbaharın sonlarından yaz başına kadar narin beyaz çiçekleriyle mütevazı bir güzellik sergileyen bir bitkiyle karşılaşabilirsiniz: Kel Papatya, bilimsel adıyla Anthemis cretica subsp. cassia (Boiss.) Grierson. Papatyayı andıran zarif çiçekleri ve kendine özgü yaprak yapısıyla bu alt tür, Anadolu florasının incelikli ve dikkat çekici üyelerinden biridir. Gelin, bu beyaz incinin sırlarını ve büyüleyici dünyasını keşfedelim.

Habitatın Kurak ve Kayalık Kucağı:

Kel Papatya, genellikle kurak ve güneşli ortamları tercih eden bir bitkidir. Kayalık yamaçlarda, taşlık arazilerde, kıraç topraklarda, maki alanlarında ve yol kenarlarında doğal olarak yetişir. Kireçli ve iyi drene edilmiş toprakları sever. Anthemis cretica türünün bir alt türü olarak, özellikle Doğu Akdeniz Bölgesi ve Güneybatı Asya’da yayılış gösterir. Türkiye’de ise Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde, Bahçelievler, Balıkesir’in de içinde bulunduğu kayalık ve kurak habitatlarda bulunabilir.

Morfolojik Bir Beyaz İncelik:

Anthemis cretica subsp. cassia, çok yıllık, otsu ve genellikle 10 ila 40 cm arasında bir yüksekliğe ulaşabilen bir bitkidir. Gövdeleri dik veya yükselici, ince ve seyrek tüylüdür. Yaprakları almaşık dizilmiş, ince şeritler halinde derin bir şekilde parçalı ve grimsi-yeşil renktedir. Çiçekleri, gövdenin ve dalların ucunda tek başına bulunan papatya benzeri kapitulum (çiçek başı) şeklindedir. Çiçek başının ortasında sarı tüpsü çiçekler, çevresinde ise beyaz renkli dilsi çiçekler bulunur. Dilsi çiçekler genellikle diğer papatya türlerine göre daha dar ve seyrek olabilir. Çiçek başını saran brahteler (involukrum yaprakları) yeşil renkte ve kenarları zarsıdır. Çiçeklenme dönemi genellikle Mayıs’tan Temmuz’a kadar sürer. Meyveleri, küçük, kahverengi akenlerdir ve genellikle küçük çıkıntılara sahiptir. Bitkinin genel görünümü narin ve zariftir.

Yetişme Döngüsü: Kayalıkların Beyaz Baharı:

Kel Papatya, tohumla çoğalır. Tohumlar yaz sonunda olgunlaşır ve rüzgar veya hayvanlar aracılığıyla çevreye yayılabilir. Çimlenme genellikle ilkbaharda gerçekleşir. Güneşli ve kurak koşullara iyi adapte olmuştur. Çok yıllık bir bitki olduğu için, uygun habitatlarda her yıl yeniden sürgün verir ve zarif beyaz çiçeklerini açar. Kayalık ve iyi drene edilmiş topraklar, bu alt tür için ideal yetişme ortamını sağlar.

Cins Adının Çiçek Denizinden Yansıması:

Anthemis cinsi, Yunanca’daki “anthemon” kelimesinden türetilmiştir. Bu kelime “çiçek” anlamına gelir ve cinsin çiçeklerinin güzelliğine atıfta bulunur. “Cretica” tür adı Latince kökenlidir ve “Girit’e ait” anlamına gelir, bu da türün ilk olarak Girit adasında tanımlanmış olabileceğini düşündürmektedir. “Cassia” alt tür adı ise botanikçi Boissier tarafından verilmiştir ve bu alt türün bazı morfolojik özelliklerini tanımlamak için kullanılmıştır. “Kel papatya” şeklindeki yerel adın etimolojisi ise muhtemelen çiçek başındaki dilsi çiçeklerin diğer papatya türlerine göre daha seyrek veya “kel” görünümünden kaynaklanmaktadır.

Türkiye’nin Beyaz İnceliği: Yerel Adları:

Anthemis cretica subsp. cassia, Türkiye’de yaygın olarak kel papatya adıyla bilinir. Yöresel olarak, beyaz rengi nedeniyle ak papatya, yetiştiği ortama atıfta bulunularak kaya papatyası veya sadece papatya gibi isimlerle de anılabilir. Ancak “kel papatya” ismi, bu alt türü diğer papatya türlerinden ayırmak için daha belirgin bir adlandırmadır. Bahçelievler, Balıkesir ve çevresindeki kayalık alanlarda da genellikle bu isimle tanınır.

Bilinmesi Gereken Diğer Önemli Bilgiler:

• Narin Beyaz Çiçekler: Papatyayı andıran ancak dilsi çiçekleri daha seyrek olabilen zarif beyaz çiçeklere sahiptir.
• Kuraklığa Dayanıklı: Akdeniz ikliminin kurak koşullarına iyi adapte olmuştur.
• Kayalık Habitat Tercihi: Genellikle kayalık ve taşlık arazilerde yetişir.
• Çok Yıllık Yaşam: Uygun koşullarda her yıl yeniden çiçek açar.
• Diğer Papatyagillerle Karıştırılabilir: Görünüş olarak diğer papatya türlerine benzese de, habitatı ve dilsi çiçeklerinin seyrekliği ile ayırt edilebilir.

Sonuç:

Anthemis cretica subsp. cassia (Kel Papatya), Bahçelievler, Balıkesir’in kayalık yamaçlarında narin beyaz çiçekleriyle mütevazı bir güzellik sergileyen, çok yıllık bir bitkidir. Kuraklığa dayanıklı yapısı ve kayalık habitat tercihiyle Anadolu’nun zorlu koşullarına uyum sağlamıştır. Doğayı keşfederken bu beyaz inceliğe rastladığınızda, Anadolu florasının zarif ve dikkat çekici üyelerinden birini daha tanımış olacaksınız.

Kaynakça:

• Davis, P. H. (Ed.). (1975). Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Vol. 5). Edinburgh University Press.
• Türkiye Bitkileri Listesi (TÜBİTAK BİS). (Çevrimiçi: [Geçersiz URL kaldırıldı]
• Çeşitli botanik kaynakları.