Bahçelerin Renkli Tırmanıcısı: Geniş Yapraklı Bezelye (Lathyrus latifolius)

Bahçelievler, Balıkesir’in bahçelerinde, parklarında ve hatta yol kenarlarında, yaz aylarında canlı pembe, mor veya beyaz çiçekleriyle göz alıcı bir manzara sunan bir tırmanıcı bitkiyle karşılaşabilirsiniz: Geniş Yapraklı Bezelye, bilimsel adıyla Lathyrus latifolius L. Dayanıklı yapısı, gösterişli çiçekleri ve kolay yetişme özelliği sayesinde bu bitki, peyzaj düzenlemelerinde ve doğal görünümlü bahçelerde sıklıkla tercih edilir. Gelin, bu renkli tırmanıcının sırlarını ve büyüleyici dünyasını keşfedelim.

Habitatın Geniş ve Uygun Kucağı:

Geniş Yapraklı Bezelye, doğal olarak Avrupa’nın büyük bir bölümünde ve Batı Asya’da yayılış gösterir. Güneşli veya yarı gölgeli ortamları, iyi drene edilmiş ancak nemli toprakları tercih eder. Yol kenarlarında, çitlerde, duvarlarda, ormanlık alanların açıklıklarında ve bahçelerde kolayca yetişebilir. Dayanıklı yapısı sayesinde farklı iklim koşullarına adapte olabilir. Türkiye’de ise özellikle Marmara, Ege, Karadeniz ve İç Anadolu bölgelerinde hem doğal olarak bulunabilir hem de süs bitkisi olarak yaygın bir şekilde yetiştirilmektedir. Bahçelievler, Balıkesir’in bahçelerinde ve parklarında da bu renkli tırmanıcıya sıkça rastlamak mümkündür.

Morfolojik Bir Renkli Tırmanış:

Lathyrus latifolius, çok yıllık, otsu ve tırmanıcı bir bitkidir. Güçlü ve kanatlı gövdeleri sayesinde desteklere tutunarak 2 metreye kadar veya daha fazla uzayabilir. Yaprakları almaşık dizilmiş, geniş oval veya elips şeklinde, belirgin damarlı ve parlak yeşildir. Yaprak sapı kısadır ve genellikle bir çift geniş kanat bulunur. Çiçekleri, uzun saplar üzerinde şemsiye şeklinde (2-8 çiçek bir arada) açar. Çiçek renkleri genellikle canlı pembe, mor, kırmızımsı veya beyaz olabilir. Kelebek şeklinde tipik baklagil çiçeklerine sahiptir. Çiçeklenme dönemi genellikle Haziran’dan Ağustos’a kadar sürer. Meyveleri, yassı ve tohumlu baklalardır.

Yetişme Döngüsü: Yıllarca Süren Renkli Gösteri:

Geniş Yapraklı Bezelye, tohumla ve kök sürgünleriyle kolayca çoğaltılabilir. Tohumlar ilkbaharda doğrudan toprağa ekilebilir veya önceden çimlendirilebilir. Kök sürgünleri de yeni bitkiler oluşturmak için ayrılabilir. Güneşli ve destekleyici bir konumda hızla gelişir. Kuraklığa oldukça dayanıklıdır ancak düzenli sulama çiçeklenmeyi teşvik eder. Çok yıllık bir bitki olduğu için, bir kez yerleştikten sonra her yaz canlı çiçekleriyle bahçeleri süsler.

Cins Adının Baklagil Mirası:

Lathyrus cinsi, Yunanca’daki “lathyros” kelimesinden türetilmiştir. Bu kelime, çeşitli baklagil türleri için kullanılan eski bir addır. “Latifolius” tür adı ise Latince kökenlidir ve “geniş yapraklı” anlamına gelir, bu da bitkinin belirgin geniş yapraklarına atıfta bulunur. “Geniş Yapraklı Bezelye” şeklindeki yerel ad da bitkinin en belirgin morfolojik özelliğini yansıtır.

Türkiye’nin Renkli Tırmanıcısı: Yerel Adları:

Lathyrus latifolius, Türkiye’de yaygın olarak geniş yapraklı bezelye adıyla bilinir. Yöresel olarak, çiçeklerinin rengine atıfta bulunularak pembe bezelye, mor bezelye veya sadece bezelye çiçeği gibi isimlerle de anılabilir. Peyzaj düzenlemelerinde sıkça kullanıldığı için, fidanlıklarda ve bahçe merkezlerinde genellikle “geniş yapraklı bezelye” ismiyle satılmaktadır. Bahçelievler, Balıkesir’deki bahçelerde de bu isimle bilinmesi muhtemeldir.

Bilinmesi Gereken Diğer Önemli Bilgiler:

• Göz Alıcı Çiçekler: Canlı renkli ve gösterişli çiçekleri sayesinde bahçelerde ve parklarda dikkat çekici bir görsel unsur oluşturur.
• Tırmanıcı Özellik: Çitler, duvarlar, pergolalar ve diğer destekleyici yapılar üzerinde güzel bir şekilde tırmanabilir.
• Dayanıklı ve Uzun Ömürlü: Soğuğa ve kuraklığa karşı dayanıklıdır ve uzun yıllar boyunca yaşayabilir.
• Az Bakım İster: Genellikle az bakım gerektiren bir türdür. Düzenli sulama ve destek sağlama yeterlidir.
• Tohumları Zehirli Olabilir: Bazı Lathyrus türlerinin tohumları zehirli olabilir. Lathyrus latifolius‘un tohumlarının da tüketilmesi önerilmez. Süs bitkisi olarak yetiştirilirken bu durum göz önünde bulundurulmalıdır.
• Kelebekleri Çeker: Çiçekleri kelebekler için çekici bir nektar kaynağıdır.

Sonuç:

Geniş Yapraklı Bezelye (Lathyrus latifolius), Bahçelievler, Balıkesir’in bahçelerinde ve parklarında yaz aylarında canlı renkleriyle göz kamaştıran, dayanıklı ve gösterişli bir tırmanıcıdır. Kolay yetişme özelliği ve uzun ömürlü yapısıyla peyzaj düzenlemelerinin vazgeçilmezlerinden biridir. Ancak tohumlarının potansiyel zehirliliği konusunda dikkatli olunmalıdır. Bahçelerinizi renklendirmek ve dikey yüzeyleri güzelleştirmek isterseniz, bu canlı tırmanıcı harika bir seçenek olabilir.

Kaynakça:

• Davis, P. H. (Ed.). (1970). Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Vol. 3). Edinburgh University Press.
• Türkiye Bitkileri Listesi (TÜBİTAK BİS). (Çevrimiçi: [Geçersiz URL kaldırıldı]
• Royal Horticultural Society. (Çevrimiçi: [Geçersiz URL kaldırıldı]). Lathyrus latifolius.
• Çeşitli bahçecilik ve botanik kaynakları.