Written by 
Çengel boynuzlu dağ keçisi (Rupicapra rupicapra), Türkiye’nin dağlık bölgelerinde, özellikle de Tunceli’nin sarp ve yüksek rakımlı kesimlerinde yaşayan, zarif ve çevik bir memeli türüdür. Munzur Dağları’nın engebeli arazilerinde sıklıkla görülen bu hayvanlar, bölgenin doğal zenginliğinin önemli bir parçasını oluşturur.
Bilimsel Adı ve Etimolojisi
Çengel boynuzlu dağ keçisinin bilimsel adı Rupicapra rupicapra‘dır. “Rupicapra” kelimesi, Latince’de “kaya keçisi” anlamına gelirken, “rupicapra” kelimesi de yine Latince’de “keçi gibi” demektir. Bu isim, hayvanın kayalık bölgelerde yaşamasını ve keçi benzeri görünümünü ifade eder.
Habitatı ve Yaşam Alanı
Çengel boynuzlu dağ keçileri, Türkiye’de Doğu Anadolu, Kuzeydoğu Anadolu ve Toroslar’ın doğusunda yaşarlar. Tunceli’de ise özellikle Munzur Dağları’nın yüksek rakımlı otlaklarında, kayalık alanlarında ve ormanlık bölgelerinde bulunurlar. Yüksek rakımlı ve engebeli arazileri tercih ederler.
Beslenme Alışkanlığı
Çengel boynuzlu dağ keçileri, otçul hayvanlardır. Başlıca besin kaynakları arasında otlar, yapraklar, tomurcuklar ve ağaç kabukları yer alır. Kış aylarında, daha zor bulunan besinlere yönelerek ağaç kabukları ve yosunlarla da beslenebilirler. Tunceli’nin zengin bitki örtüsü, bu hayvanlar için önemli bir besin kaynağı oluşturur.
Üreme Durumu
Çengel boynuzlu dağ keçileri, sosyal hayvanlardır ve küçük gruplar halinde yaşarlar. Üreme dönemi, genellikle sonbahar aylarında gerçekleşir. Erkekler, dişileri etkilemek için çeşitli davranışlar sergilerler. Dişi, tek bir yavru doğurur ve yavruyu yaklaşık bir yıl boyunca emzirir. Yavruların bakımı, grup tarafından üstlenilir.
Diğer Önemli Bilgiler
- Boynuzlar: Çengel boynuzlu dağ keçilerinin en belirgin özelliği, çengel şeklinde kıvrılan boynuzlarıdır. Hem erkeklerde hem de dişilerde boynuz bulunur, ancak erkeklerin boynuzları daha büyüktür. Boynuzlar, yaş ilerledikçe daha da belirginleşir.
- Tırmanma Yeteneği: Çengel boynuzlu dağ keçileri, kayalık ve engebeli arazilerde mükemmel tırmanma yeteneklerine sahiptirler. Güçlü bacakları ve özel tırnak yapıları sayesinde dik yamaçlarda rahatlıkla hareket edebilirler. Bu özellikleri, Tunceli’nin sarp arazilerinde hayatta kalmalarını sağlar.
- Kış Postu: Çengel boynuzlu dağ keçileri, kış aylarında kalın ve yalıtkan bir kürk geliştirirler. Bu sayede soğuk hava koşullarına karşı korunurlar. Tunceli’nin soğuk kışları, bu adaptasyon sayesinde onlar için daha kolay geçilir.
- Yaşam Süresi: Çengel boynuzlu dağ keçileri, ortalama olarak 15-20 yıl yaşarlar.
- Koruma Durumu: Çengel boynuzlu dağ keçileri, yaşam alanlarının tahrip edilmesi ve avlanma nedeniyle bazı bölgelerde tehdit altındadır. Türkiye’de de bu hayvanların korunması için çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Özellikle Tunceli’deki popülasyonları, kaçak avlanma tehdidi altındadır.
Sonuç
Çengel boynuzlu dağ keçileri, Tunceli’nin doğal güzelliklerinin ve biyoçeşitliliğinin önemli bir parçasıdır. Tırmanma yetenekleri, sosyal yaşam tarzları ve karakteristik boynuzlarıyla dikkat çeken bu hayvanlar, dağ ekosisteminin önemli bir parçasıdır. Nesillerinin devamı için korunmaları büyük önem taşımaktadır.
Kaynaklar
- Vikipedi – Çengel boynuzlu dağ keçisi: https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87engel_boynuzlu_da%C4%9F_ke%C3%A7isi
- Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı – Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü: (Bu bağlantı geçersiz olabilir, güncel bir bağlantı eklemek gerekebilir)
- Tunceli Valiliği – Doğal Güzellikler: (Bu bağlantı geçersiz olabilir, güncel bir bağlantı eklemek gerekebilir)