Written by Ayva (Cydonia oblonga), ılıman iklimlerde yetişen, besleyici ve kültürel açıdan köklü bir meyvedir. Girit kökenli adı, morfolojik yapısı, yetiştirme gereksinimleri ve sağlık faydalarıyla hem tarım hem de beslenme açısından önemlidir.
🌳 Habitatı ve Morfolojisi
Ayva, Rosaceae (gülgiller) familyasından, 4–5 metreye kadar boylanabilen bir meyve ağacıdır. Gövdesi kırmızımsı kahverengi, yaprakları tüylü ve ovaldir. Çiçekleri beyaz-pembe tonlarında olup ilkbaharda açar. Kök sistemi yüzeyseldir, derine gitmez. Meyvesi iri, sarı renkli ve tüylü kabukludur; içi sert ve aromatiktir.
🌍 Habitat ve Ekolojik Gereksinimler
Ayva, ılıman iklim meyvesidir. Deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan yüksekliklerde yetişebilir. Kumlu-tınlı, geçirgen ve sıcak toprakları sever. Soğuğa dayanıklıdır; 7 °C civarındaki sıcaklıklar idealdir. Aşırı nemli veya su tutan topraklarda gelişimi zayıflar.
🌱 Yetiştirilmesi ve Bakımı
Ayva üretimi tohumla, kök sürgünleriyle veya çelikleme yöntemiyle yapılabilir. Bahçe tesisi için vazo (goble) formunda budama önerilir. Sulamada damlama veya mini yağmurlama sistemleri tercih edilir. Gübreleme, analiz sonuçlarına göre yapılmalı; organik madde açısından zengin topraklar tercih edilmelidir. Hasat genellikle sonbaharda yapılır.
🍽️ Besin Değeri ve Sağlık Faydaları
Ayva, düşük kalorili ve lif açısından zengin bir meyvedir. 100 gramında yaklaşık 57 kcal enerji bulunur. C vitamini, potasyum, demir ve bakır içerir. Antioksidan özellikleri sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirir, sindirimi destekler, kalp sağlığını korur ve cilt yenilenmesine katkı sağlar.
🧠 Etimolojik Kökeni
Ayvanın bilimsel adı Cydonia oblonga’dır. “Cydonia” kelimesi, antik Yunan’da Girit adasındaki Kydonia şehrinden türemiştir. Bu ad, ayvanın tarihsel olarak bu bölgede yaygın yetiştirildiğini gösterir.
📌 Diğer Önemli Bilgiler
- Ayva, tarih boyunca hem tıbbi hem de mutfak amaçlı kullanılmıştır.
- Ayva çekirdekleri, doğal jel kıvamı sağladığı için marmelat ve reçel yapımında tercih edilir.
- Türkiye’de Eşme, Limon ve Ekmek ayvası gibi çeşitleri yaygındır.
- Ayva ağacı hastalıklarına karşı düzenli bakım ve ilaçlama gereklidir.