Doğa

Baharın Hızlı Ziyaretçisi: Hatmi Zıpzıpı (Carcharodus alceae) Kelebeği

Written by Fazlı Yurtsever
Hatmi Zıpzıpı (Carcharodus alceae) Kelebeği – Fotoğraf: Fazlı Yurtsever

Doğanın en zarif canlılarından biri olan kelebekler arasında, hızlı ve kesik kesik uçuşlarıyla dikkat çeken Hatmi Zıpzıpı (Carcharodus alceae), adını larvalarının beslendiği hatmi bitkisinden alır. Fotoğrafınızdaki, gri-kahverengi tonlardaki kanatlarıyla bir taş yüzeyine konmuş bu kelebek, sade güzelliği ve çevresiyle uyumuyla göz dolduruyor.

Habitatı

Hatmi Zıpzıpı, geniş bir coğrafyada yayılış gösteren bir türdür. Orta Avrupa, Güney Avrupa, Ortadoğu, Ön Asya, Batı Asya ve Orta Asya’da bulunabilir. Türkiye’de ise genellikle Orta ve Doğu Karadeniz sahil illeri haricinde diğer illerde yaygın olarak görülür.

Bu kelebekler, genellikle kuru ve sıcak açık alanları tercih ederler. Habitatları arasında yol kenarları, su kenarları, açık yamaçlar, taşlık ve kayalık alanlar, çayırlar, makilikler, tarlalar, çitler ve çalılıklar bulunur. Deniz seviyesinden 2500 metreye kadar farklı rakımlarda görülebilirler. Zeytinlikler ve orman kenarları da yaşam alanları arasındadır.

Üreme Evreleri ve Yaşam Döngüsü

Hatmi Zıpzıpı kelebeği, yılda birden fazla döl (nesil) verebilen bir türdür. Orta Avrupa’da genellikle iki döl, daha güney bölgelerde ise en az üç döl görülebilir. Yetişkin kelebekler Mart’tan Ekim’e kadar gözlemlenebilir.

  • Yumurta: Dişi kelebekler, genellikle yumurtalarını hatmi (Malva spp.), ebegümeci (Malva sylvestris), gülhatmi (Althaea spp., Althaea officinalis) ve lavanta (Lavatera sp.) gibi Malvaceae familyasına ait bitkilerin yapraklarının üst yüzeyine tek tek bırakırlar. Yumurtadan larva çıkışı 7-18 gün sürebilir.
  • Larva (Tırtıl): Yumurtadan çıkan larvalar, besin bitkilerinin yapraklarıyla beslenir ve çok hızlı büyürler. Kış mevsimine doğru olgunlaşan tırtıllar, genellikle toprak yüzeyindeki bitki örtüsünde bir koza örerek kış uykusuna yatarlar. Bu dönem yaklaşık 33 hafta sürebilir. Yıl içindeki diğer döllerde ise tırtıl evresi 30-44 gün sürebilir.
  • Pupa (Krizalit): Kış uykusundan sonra veya doğrudan gelişen tırtıllar pupa evresine geçerler. Pupa evresi 11-32 gün sürer.
  • Ergin Kelebek: Pupa evresini tamamlayan kelebekler, yaklaşık 3 haftalık bir ömre sahip olabilen yetişkin kelebekler olarak ortaya çıkarlar. Yetişkinler, çeşitli çiçeklerden nektar alarak beslenirler ve sıkça devedikeni gibi bitkilerde görülürler.
Hatmi Zıpzıpı (Carcharodus alceae) Kelebeği – Fotoğraf: Fazlı Yurtsever

Önemi ve Diğer Bilinmesi Gerekenler

Hatmi Zıpzıpı, doğadaki ekolojik döngüde önemli bir yere sahiptir. Yetişkin kelebekler, çiçeklerden nektar alarak tozlaşmaya katkıda bulunurlar. Tırtılları ise besin bitkileriyle beslenerek bitki-herbivor ilişkisinde rol oynar.

IUCN Tehdit Altındaki Türler Kırmızı Listesi’nde “Asgari Endişe Veren Tür” (Least Concern) kategorisinde yer almaktadır, yani küresel ölçekte ciddi bir tehdit altında değildir. Ancak bazı ülkelerde popülasyonlarında düşüşler yaşandığı belirtilmiştir.

Bu kelebek türü hareketli bir yapıya sahiptir ve bazen alışılmadık yerlerde de görülebilir. Özellikle sıcak yaz aylarında kuzeye doğru göç edebilir ve ılıman, güneye bakan nehir vadilerinde rastlanabilirler.

Hatmi Zıpzıpı, biyolojik çeşitliliğin bir parçası olarak ekosistemin sağlıklı işleyişinde küçük ama önemli bir rol oynar. Onların varlığı, doğal yaşam alanlarının ve bitki çeşitliliğinin korunmasının önemini bize hatırlatır.

Yararlanılan Kaynaklar:

Araç çubuğuna atla