Daucus carota (Yabani havuç)

Buradanara Paylaşımları

Ülkemizde “yabani havuç” olarak bilinen bu bitki, Avrupa ve Güneybatı Asya’nın ılıman bölgelerinde doğal olarak yetişir ve Kuzey Amerika ve Avustralya’da ise sonradan doğallaşmıştır. Beyaz, pembemsi veya sarımsı renkte çiçeklere sahip, iki metreye kadar boylanabilen ikiyıllık bir bitkidir

Fotoğraf: Fazlı Yurtsever

60 cm büyüyebilen bitkide gövde kıllıdır. Yapraklar üç teleksi, dantel gibi bölünmüş ve üçgensi biçimindedir. Alt yapraklar üç köşeli yada dikdörtgensi oval, ikili yada üçlü derin teleksidir. Üst yapraklar az teleksi, sapsız ve beyaz-zarsı yaprak kınlıdır. Çiçekler küçük ve mat beyaz renklidir, düz bir şemsiye halinde ve yoğun küme oluştururlar. Bu şemsiye 8 ila 10 cm uzunluğundadır. Tomurcuklar pembe olabilir, ayrıca şemsiyenin merkezindeki çiçekler kırmızımsı ya da mor renkli olabilir. Üç çatallı ya da teleksi alt bırahtelerleri ile diğer beyaz çiçekli maydonozgillerden farklıdır. Tohumlar olgunlaştıkça, şemsiye kenarlardan kıvrılır, daha yoğun hale gelir ve içbükey duruma geçer. Tohumlar ağustos ve eylül aylarında olgunlaşır. Çiçekler erseliktir. Meyveler oval ve düz, kısa stilli ve çengelli dikenlidir. Meyveler olgunlaşıp dökülse bile meyve sapçığı kalıcıdır

Doğal olarak Avrupa ve Asya’da yayılış gösteren Daucus carota günümüzde yenidünyada da doğallaştığı görülmektedir.

Deniz kıyısı, yamaçlar ve tarlalarda görülen Daucus corata, dilimizde Yabani havuç adı ile bilinmektedir.

Haziran ve Eylül ayları arasında çiçek açar ve çayırlıklar, yamaçlar, kumullar ve tarlalarda yetişir. Her ne kadar her ikisi de karakteristik havuç kokusuna sahip olsa da yabani formların kökü ince, sırık gibi olup etli ve parlak turuncu renkli kazık köklere sahip kültür çeşidine çok az benzerlik gösterir

Cins adı Antik Yunanca yakıcı anlamına gelir. Cinsin köklerinin yakıcı tadına işaret eder. Tür adı Antik Yunanca boynuz anlamına gelir. Türün toprak altındaki yenilebilir köküne işaret eder.

Erken dönemde kökü pişirilerek tüketilebilir.

Gıda olarak kullanılmasının yanında, sağlık açısından görme yeteneğini iyileştirici, kolesterolü düşürücü ve sindirimi kolaylaştırıcı etkilere sahiptir.

Tohum ve çiçekleri doğum kontrolünde kullanılır. İdrar söktürücü görevi gören aromatik bir bitkidir, sindirim sistemini yatıştırır ve rahmi uyarır. Temizleyicidir; karaciğeri destekler, idrar akışını ve böbrekler tarafından atıkların giderilmesini teşvik eder. Tüm bitki parazit düşürücü, gaz giderici, müshil, idrar söktürücü, süt arttırıcı, göz ilacı ve uyarıcıdır. Sindirim bozuklukları, böbrek ve mesane hastalıkları dahil olmak üzere çeşitli şikayetleri tedavi etmek için demlenerek kullanılır.

Yapraklar demlenerek sistit ve böbrek taşı oluşumunu engellemek ve daha önceden oluşmuş olan taşları azaltmak için kullanılmıştır. Yaprakları, hipofiz bezini uyaran ve seks hormonu seviyelerini arttıran önemli miktarda porfirin içerir.

Çiçekler demlenerek diyabet tedavisinde kullanılmıştır. Kök gecikmiş adet akışını teşvik etmek için kullanılır. Kökü rahim kasılmalarını uyarabilir ve bu nedenle gebe kadınlar tarafından kullanılmamalıdır. Köklerden yapılan bir çay idrar söktürücüdür ve idrar taşlarının tedavisinde kullanılmıştır. Tohumlar idrar söktürücü, gaz giderici, adet akışı teşvik edici ve parazit düşürücüdür.

Tohumlar düşüğe neden olabilir, bu nedenle hamile kadınlar uzak durmalıdır. Islak yapraklarla teması hassas insanlarda cilt sorunlarına yol açabilir.

Çiçeklerinden krem, kökünden turuncu renkli boya elde edilir. Domateslerin yanına dikilirse verimlerini arttırır. Tohumlarının yağı parfüm yapımında kullanılır.

Araç çubuğuna atla