Cichorium intybus L.

Bitki doğal olarak Avrupa, Asya ve kuzey Afrika’da yayılış gösterir ancak istilacı tür olarak geniş bir alana yayılmıştır.

Genel bilgiler
1.5 metre büyüyebilir. Çiçekler nadiren beyaz veya pembe olabilir. Çiçeklenme zamanı 1 metreye kadar büyüyebilir. Yapraklar saplı, mızraksı ve lobsuzdur. Kapçıklarda sorguç görülmez. Tohumlar ağustos ve ekim arasında olgunlaşır. -40 dereceye kadar dayanıklıdır. Çiçekler erseliktir.

Gözlem
Tahrip edilmiş araziler, tarlalar ve çayırlarda görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir.

Yaygın adları
Beyaz hindiba, Sakızotu, Mavihindiba, Radika, Yabani hindiba, Belçika hindibası, Sakızotu.

Çiçek zamanı
Nisan-Eylül ayları.

Yükseklik
0-1600 metre arası.

Etimoloji
Cins adının etimolojisi belli değildir. Antik Yunanca orijinli bir kelimedir ve yenilebilir hindibaları tanımlamak için kullanılmıştır. Plinius bitkiye Mısır’da “cichorium” dendiğini kaydeder. Antik Mısır’da hayli yaygın olarak tüketilen bir sebzeydi. Cinsin Türkçe yaygın adı olan “hindiba” Antik Yunanca entubon (ἔντῠβον) orijinlidir, kelime Süryaniceye antubiya (ܐܢܛܘܒܝܐ‎), Arapçaya ise hindiba (هِنْدِبَا) olarak geçmiştir. Tür adı Latince “hindiba” anlamına gelir. Yenilebilir hindiba türleri için kullanılan geleneksel bir isimdir. Kelime Arapça’daki “hindiba” kelimesinin karşılığı olabilir ya da Arapçadaki hindiba kelimesi “intubum” kelimesinden türetilmiş olabilir.

Mutfak
Yüksek miktarda potasyum, lif ve su içerir. Yaprak ve kökleri çiğ ya da pişirilerek tüketilir. Çiçek açma zamanı yaprakları hafif acıdır. Genç kökler kavurulduğunda hafif acı karamel tadı alınır. Kökler yaşlandıkça daha acı hale gelir. Hayvan yemi olarak kullanılır. Kökünden kahve yapılır.

Geleneksel tıp
Bağırsak parazitlerine karşı etkilidir. Safra taşı tedavisinde, sinüs problemlerinde, ayrıca kesik ve çürüklere karşı kullanılır. Kilo kaybına karşı etkilidir. Bağırsak fonksiyonlarını geliştirerek kabızlığa engel olur. Kalsiyum emilimini arttırır. Safra söktürücü, hazmettirici, idrar söktürücü, müshil, arındırıcı, hipoglisemik, siğil giderici etkilidir. Karaciğer ve sindirim sistemi üzerindeki tonik etkileri için hayli değerli bir bitkidir. Genellikle bir diyetin parçası olarak kullanılır. Kök ve yapraklar iştah açıcı olarak kullanılır. Kökün kaynatılmasının sarılık, karaciğer büyümesi, gut ve romatizmanın tedavisinde fayda sağladığı kanıtlanmıştır.

Dioscorides: Büzücüdür ve mide için faydalıdır. Gut ve göz iltihabı vakalarında başvurulur. Kökü akrep tarafından sokulan bölgeye uygulanır.

Plinius: Suyu, gülyağı ve sirke ile birlikte baş ağrısını, şarapla karaciğer ve mesane ağrılarını gidermek için kullanılır. Bitki besin olarak da kullanılır. Apselere merhem olarak uygulanır ya da kaynatılarak bağırsak gevşetici olarak kullanılır. Karaciğer, böbrek ve mide için çok faydalıdır. Sirke ile kaynatılarak idrar yolları ağrılarını giderir. Suda haşlanarak ölü fetusun dışarı atılmasını sağlar. Bir inanca göre, kendine bitkinin suyu ile masaj yapan kimse arzu ettiği şeylere kavuşur.

İbn-i Sînâ: Besleyicidir. Ateşi düşürmek için kullanılır. Gut ve hafakan vakalarında başvurulur. Kalbi güçlendirir. Mide bulantısını geçirir ve kusmayı engeller. Zehirli hayvanlar tarafından sokulma/ısırılma vakalarında kökleri kullanılır.

Tıbb-ı Nebevî: Her yaprağında cennet suyundan bir damla olduğu rivayet edilir. Bu nedenle yenilmesi tavsiye edilmiştir.

Muyîddin Mehî: Ciğerlere faydalıdır.

Abdulvehhâb bin Yusuf: Bağırsak kurtlarını düşürmek için kullanılır. Kadınlarda hamile kalamama sorunlarında başvurulur. Dalaktaki tutukluğunu açar. Sarılık vakalarında kullanılır. Ağızdan salya gelmesini önler. Aşırı tüketimi mideye zararlıdır.

Dikkat
Aşırı ve sürekli kullanım retinanın işlevini bozabilir.

Biliyor musunuz?
Yapraklarından mavi boya elde edilir.